مغز انسان یکی از پیچیده‌ترین و شگفت‌انگیزترین ارگان‌های بدن است که اطلاعات حسی را از طریق حواس مختلف پردازش می‌کند.
در میان این حواس، شنوایی یکی از مهم‌ترین ابزارهایی است که به ما اجازه می‌دهد جهان اطراف خود را درک کنیم.
اما آیا تا به حال به این فکر کرده‌اید که اصواتی که نمی‌شنویم نیز ممکن است بر مغز و احساسات ما تأثیر بگذارند؟
این پرسش به‌ویژه در زمینه اصوات فراشنوایی یا همان فرکانس‌هایی که خارج از دامنه شنوایی انسان قرار دارند، مطرح می‌شود.
در این مقاله، ما به بررسی تأثیر اصوات فراشنوایی بر مغز و نحوه اثرگذاری این اصوات بر احساسات و رفتارهای انسان‌ها خواهیم پرداخت.
برای پاسخ به این پرسش، ابتدا باید به این موضوع بپردازیم که اصوات فراشنوایی چیستند و چگونه می‌توانند بر مغز تأثیر بگذارند.
اصوات فراشنوایی: چه چیزی می‌شنویم و چه چیزی نمی‌شنویم؟
شایعی‌ترین دامنه شنوایی انسان بین ۲۰ هرتز تا ۲۰۰۰۰ هرتز است.
این بدان معناست که انسان قادر است اصواتی را بشنود که فرکانس آن‌ها در این بازه قرار دارد.
اصوات با فرکانس پایین‌تر از ۲۰ هرتز به عنوان “اولتراسونیک” شناخته می‌شوند، در حالی که اصواتی با فرکانس بالاتر از ۲۰۰۰۰ هرتز به عنوان “فراصوت” یا “هایفریک” شناخته می‌شوند.
انسان‌ها قادر به شنیدن این اصوات نیستند، اما این به معنای عدم تأثیر آن‌ها بر بدن و ذهن نیست.
اصوات فراشنوایی، اگرچه قابل شنوایی برای انسان‌ها نیستند، اما در دنیای طبیعت و فناوری به‌طور گسترده‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرند.
برای مثال، بسیاری از حیوانات از امواج اولتراسونیک یا فراصوت برای مسیریابی، شکار و برقراری ارتباط با یکدیگر استفاده می‌کنند.
این امواج در دستگاه‌های پزشکی مانند سونوگرافی نیز کاربرد دارند و در حال حاضر به‌طور گسترده‌ای در مطالعات علمی مورد تحقیق قرار گرفته‌اند.
اما این که اصوات فراشنوایی می‌توانند بر احساسات و رفتار انسان‌ها تأثیر بگذارند، یک موضوع جالب و پیچیده است که هنوز به‌طور کامل بررسی نشده است.
تأثیر اصوات فراشنوایی بر مغز
نحوه پردازش اصوات فراشنوایی توسط مغز
حتی اگر انسان قادر به شنیدن اصوات فراشنوایی نباشد، مغز هنوز می‌تواند به‌طور غیرمستقیم این امواج را پردازش کند.
پژوهش‌ها نشان داده‌اند که امواج اولتراسونیک و فراصوت می‌توانند بر فعالیت‌های الکتریکی مغز تأثیر بگذارند.
این اصوات می‌توانند موج‌های مغزی را تغییر دهند و در برخی از موارد باعث تغییر در حالت‌های ذهنی مانند افزایش تمرکز، کاهش اضطراب یا تحریک احساسات خاص شوند.
یکی از تئوری‌هایی که در این زمینه مطرح شده، این است که اصوات فراشنوایی ممکن است به‌طور غیرمستقیم از طریق تحریک عصب شنوایی در مغز تأثیر بگذارند.
این تحریک می‌تواند باعث تولید ترکیبات شیمیایی در مغز مانند دوپامین یا سروتونین شود که تأثیرات خاصی بر حالت روحی و روانی فرد دارند.
در واقع، در برخی از مطالعات، اصوات فراصوت برای تحریک بخش‌های خاصی از مغز مورد استفاده قرار گرفته‌اند.
اثرات بر سیستم عصبی خودکار
سیستم عصبی خودکار (ANS)، که مسئول کنترل عملکردهای غیرارادی بدن مانند ضربان قلب، تنفس و فشار خون است، می‌تواند تحت تأثیر اصوات فراشنوایی قرار بگیرد.
این سیستم در شرایط استرس، اضطراب یا آرامش، واکنش‌های مختلفی از خود نشان می‌دهد.
برخی از مطالعات نشان داده‌اند که امواج اولتراسونیک می‌توانند سیستم عصبی خودکار را تحریک کنند و باعث تغییراتی در پاسخ‌های فیزیولوژیکی بدن شوند، مانند افزایش یا کاهش ضربان قلب، تنظیم فشار خون و حتی تغییر در سطح هورمون‌ها.
این واکنش‌ها به‌طور غیرمستقیم می‌توانند بر احساسات فرد تأثیر بگذارند.
به‌طور مثال، استفاده از اصوات فراشنوایی در درمان‌های خاص می‌تواند به کاهش سطح استرس و اضطراب کمک کند.
تأثیر اصوات فراشنوایی بر احساسات و روان‌شناسی
تأثیر بر اضطراب و استرس
یکی از بارزترین تأثیرات روان‌شناختی که اصوات فراشنوایی می‌توانند داشته باشند، تأثیر آن‌ها بر اضطراب و استرس است.
مطالعات مختلف نشان داده‌اند که امواج اولتراسونیک می‌توانند سیستم عصبی فرد را به‌طور مستقیم تحت تأثیر قرار داده و باعث کاهش سطح استرس شوند.
این امواج می‌توانند احساس آرامش را در فرد ایجاد کنند و حتی باعث تسکین درد و تسریع فرآیند درمان در برخی از بیماران شوند.
اصوات فراشنوایی به‌ویژه در روش‌های درمانی مانند سونوگرافی یا حتی در محیط‌های درمانی روان‌شناختی، برای ایجاد حس آرامش و بهبود روانی فرد به کار گرفته شده‌اند.
تأثیر بر خلق‌وخو
احساسات و خلق‌وخوی انسان‌ها تحت تأثیر عوامل مختلفی قرار دارند، و یکی از این عوامل ممکن است اصوات فراشنوایی باشد.
پژوهش‌های اخیر نشان داده‌اند که امواج فراصوت می‌توانند به‌طور غیرمستقیم بر میزان تولید هورمون‌های شادی‌آور مانند دوپامین و سروتونین تأثیر بگذارند.
این هورمون‌ها به‌طور مستقیم با خلق‌وخوی انسان‌ها در ارتباط هستند و می‌توانند باعث بهبود احساسات مثبت یا کاهش احساسات منفی شوند.
در برخی از آزمایش‌ها، افراد در معرض اصوات فراصوت قرار گرفته و پس از آن گزارش‌هایی مبنی بر افزایش شادی و کاهش احساسات منفی مانند اضطراب و افسردگی داشته‌اند.
این نتایج نشان می‌دهند که حتی اصواتی که ما قادر به شنیدن آن‌ها نیستیم، می‌توانند تأثیرات مثبت و قابل توجهی بر وضعیت روانی ما داشته باشند.
تأثیر بر رفتار
اصوات فراشنوایی نه تنها بر احساسات بلکه بر رفتار انسان‌ها نیز تأثیر می‌گذارند.
در برخی از تحقیقات، مشخص شده است که قرار گرفتن در معرض امواج اولتراسونیک می‌تواند باعث تغییر در رفتارهای فردی مانند افزایش تمرکز، کاهش خستگی و افزایش فعالیت‌های فیزیکی شود.
این نتایج به‌ویژه در شرایطی که فرد نیاز به افزایش توانایی‌های ذهنی و فیزیکی دارد، قابل توجه هستند.
کاربردهای عملی اصوات فراشنوایی
درمان‌های پزشکی و روان‌شناختی
اصوات فراشنوایی کاربردهای زیادی در پزشکی و درمان‌های روان‌شناختی دارند.
به‌عنوان مثال، در درمان‌های فیزیوتراپی، از امواج اولتراسونیک برای تسکین درد و درمان آسیب‌های بافتی استفاده می‌شود.
همچنین در روان‌شناسی، از امواج فراصوت به‌عنوان یک ابزار درمانی برای کاهش استرس و اضطراب استفاده می‌شود.
در محیط‌های درمانی، برخی از مراکز روان‌شناختی از اصوات فراشنوایی برای کمک به بیماران مبتلا به اضطراب و افسردگی استفاده می‌کنند.
این درمان‌ها می‌توانند به کاهش سطح استرس و بهبود وضعیت روانی بیماران کمک کنند.
کاربرد در تبلیغات و بازاریابی
جالب است بدانید که اصوات فراشنوایی در صنعت تبلیغات و بازاریابی نیز کاربرد دارند.
برخی از برندها از اصواتی با فرکانس‌های خاص برای جلب توجه مشتریان استفاده می‌کنند.
این اصوات می‌توانند به‌طور ناخودآگاه واکنش‌هایی در مغز مصرف‌کنندگان ایجاد کنند و احساسات خاصی مانند تمایل به خرید یا توجه بیشتر به محصول را برانگیزند.
در نهایت، اصوات فراشنوایی، که به‌طور معمول در دامنه شنوایی انسان قرار ندارند، می‌توانند تأثیرات عمیقی بر مغز و احساسات انسان داشته باشند.
این اصوات قادرند بر سیستم عصبی، هورمون‌ها و واکنش‌های روانی فرد تأثیر بگذارند و در نتیجه به‌طور غیرمستقیم بر رفتار، خلق‌وخو و حتی وضعیت جسمانی انسان‌ها اثر بگذارند.
مطالعات بیشتر در این زمینه می‌تواند به کشف روش‌های نوین برای بهبود درمان‌های روان‌شناختی، کاهش استرس و اضطراب و حتی بهبود عملکرد انسان‌ها کمک کند.