دنیای هنر به‌طور سنتی بر اساس کپی‌رایت، مالکیت فیزیکی آثار و مجموعه‌های هنری، و سیستم‌های انتقال حقوق از هنرمند به خریداران شکل گرفته است.
اما در دهه اخیر، ظهور فناوری‌های نوین مانند بلاکچین تغییرات شگرفی در نحوه خلق، خرید و فروش آثار هنری ایجاد کرده است.
بلاکچین، با امکان ایجاد ثبت‌های غیرقابل تغییر و شفاف از هر تراکنش، به‌ویژه در هنر دیجیتال، مفهوم مالکیت را دوباره تعریف کرده است.
این فناوری به‌ویژه در زمینه هنرهای دیجیتال به‌کار می‌رود، جایی که آثار ممکن است به‌راحتی کپی شوند و هر کپی جدید می‌تواند به‌طور نامحدود انتشار یابد.
این مقاله به بررسی تأثیر بلاکچین بر هنر دیجیتال، به‌ویژه از جنبه‌های مالکیت، کپی‌رایت و چالش‌های موجود در این حوزه خواهد پرداخت.
همچنین نگاهی خواهیم انداخت به آینده این تعامل میان هنر و تکنولوژی و نحوه تأثیر آن بر اقتصاد هنر.
بخش اول: بلاکچین و هنر دیجیتال
بلاکچین چیست؟
بلاکچین یک فناوری دفتر کل توزیع‌شده است که امکان ذخیره‌سازی داده‌ها به‌صورت غیرمتمرکز و شفاف را فراهم می‌آورد.
این فناوری برای اولین بار در زمینه ارزهای دیجیتال مانند بیت‌کوین استفاده شد، اما به‌سرعت به دیگر حوزه‌ها، از جمله هنر، گسترش یافت.
بلاکچین به این صورت عمل می‌کند که تمامی تراکنش‌ها یا تغییرات در داده‌ها در بلاک‌های متصل به هم ثبت می‌شوند و این داده‌ها توسط شبکه‌ای از کاربران تأیید می‌شوند.
این فرایند باعث می‌شود که هیچ‌کس نتواند اطلاعات ثبت‌شده را تغییر دهد یا دستکاری کند.
هنر دیجیتال و بلاکچین هنر دیجیتال به آثار هنری اطلاق می‌شود که به‌طور کامل در دنیای دیجیتال ساخته شده‌اند، مانند نقاشی‌های دیجیتال، موسیقی دیجیتال، ویدئوها، تصاویر متحرک، و غیره.
یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها در هنر دیجیتال، امکان کپی کردن و انتشار بی‌پایان آثار است.
به‌طور معمول، هر کپی از یک اثر هنری دیجیتال عیناً همان نسخه اصلی به‌نظر می‌آید، که این مسئله باعث می‌شود مفهوم مالکیت و ارزش آثار هنری دیجیتال به‌طور جدی تحت‌الشعاع قرار گیرد.
بلاکچین، با ایجاد یک سیستم غیرقابل تغییر برای اثبات مالکیت، این مشکل را برطرف کرده است.
به‌عنوان مثال، با استفاده از توکن‌های غیرقابل تعویض (NFTs)، هنرمندان می‌توانند آثار دیجیتال خود را به‌عنوان نسخه‌های منحصر به‌فرد ثبت کنند و تاریخچه مالکیت آن‌ها را برای همیشه در بلاکچین ذخیره نمایند.
این امر به خریداران امکان می‌دهد که مطمئن شوند اثری که خریداری می‌کنند، نسخه اصلی و قانونی است.
بخش دوم: توکن‌های غیرقابل تعویض (NFTs) و تغییر مفهوم مالکیت
NFTچیست؟
توکن‌های غیرقابل تعویض یا NFTs (Non-Fungible Tokens) نوعی از توکن‌های دیجیتال هستند که به‌طور ویژه برای نمایش مالکیت و اثبات اصالت آثار دیجیتال طراحی شده‌اند.
برخلاف ارزهای دیجیتال مانند بیت‌کوین یا اتریوم که قابل تعویض هستند، هر NFT منحصر به‌فرد است و اطلاعات خاصی مانند نام هنرمند، تاریخچه تراکنش‌ها، و دیگر ویژگی‌های مربوط به اثر را شامل می‌شود.
با استفاده از NFT، هنرمندان می‌توانند آثار خود را به‌طور دیجیتال به‌صورت منحصر به‌فرد و قابل شناسایی به بازار عرضه کنند.
این فناوری به‌ویژه برای هنرمندان دیجیتال که با مشکل کپی شدن آثارشان مواجه بودند، راه‌حلی ارائه داده است تا بتوانند حقوق مالکیت خود را حفظ کنند و از فروش‌های غیرقانونی جلوگیری کنند.
NFT و مالکیت دیجیتال مالکیت یک NFT به معنای مالکیت فیزیکی یا حق کپی‌رایت بر روی اثر نیست، بلکه مالک NFT فقط صاحب نسخه دیجیتال خاصی از اثر هنری است.
این مسئله موجب شده است که مفهوم مالکیت در هنر دیجیتال پیچیده‌تر شود.
به عبارت دیگر، خرید یک NFT به‌معنای خرید حق کپی‌رایت اثر نیست، بلکه فقط به‌معنای خرید مالکیت نسخه‌ای از اثر است که در بلاکچین ثبت شده است.
بخش سوم: چالش‌ها و مشکلات در پیاده‌سازی بلاکچین در هنر دیجیتال
مالکیت معنوی و کپی‌رایت یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های استفاده از بلاکچین و NFTs در هنر دیجیتال، تعیین دقیق مالکیت معنوی و کپی‌رایت اثر است.
بسیاری از هنرمندان ممکن است از مفهوم “مالکیت دیجیتال” به اشتباه برداشت کنند و تصور کنند که با خرید یک NFT، حقوق کامل بر اثر هنری را به‌دست می‌آورند.
در حالی که این خرید صرفاً به‌معنای خرید نسخه‌ای منحصر به‌فرد از اثر است و ممکن است حق استفاده یا تکثیر اثر را شامل نشود.
کپی‌رایت هنرهای دیجیتال به‌ویژه در دنیای بلاکچین پیچیدگی‌های خاص خود را دارد.
اگرچه بلاکچین و NFTs می‌توانند به‌طور مؤثری مالکیت یک اثر را اثبات کنند، اما این سیستم‌ها نیاز به قوانینی شفاف و دقیق در زمینه کپی‌رایت دارند تا هنرمندان و خریداران از حقوق خود محافظت شوند.
معضلات زیست‌محیطی و انرژی بلاکچین به‌ویژه در شبکه‌هایی مانند اتریوم، که از الگوریتم اثبات کار (Proof of Work) برای تأیید تراکنش‌ها استفاده می‌کنند، انرژی زیادی مصرف می‌کند.
این معضل زیست‌محیطی به‌ویژه در هنگام تولید NFTهای متعدد از جمله آثار هنری دیجیتال به‌چالش بزرگی تبدیل شده است.
هر تراکنش که در بلاکچین ثبت می‌شود، نیاز به مصرف انرژی دارد، که این مسئله می‌تواند انتقادهایی از سوی فعالان محیط‌زیست به‌دنبال داشته باشد.
نوسانات بازار و ارزش‌گذاری بازار هنر دیجیتال و NFTs با نوسانات شدید قیمت همراه است.
ارزش‌گذاری آثار دیجیتال و NFTها به‌شدت متاثر از تقاضای بازار و مشهور بودن هنرمند است، که ممکن است منجر به حباب‌های اقتصادی و ناپایداری در بازار شود.
هنرمندان ممکن است نتوانند در چنین بازاری پیش‌بینی دقیقی از درآمد خود داشته باشند و این مسئله باعث مشکلات اقتصادی برای هنرمندان تازه‌کار یا ناشناخته می‌شود.
بخش چهارم: آینده هنر دیجیتال و بلاکچین
پیشرفت‌های تکنولوژیک و تغییرات در بازار با پیشرفت فناوری بلاکچین، ممکن است در آینده شاهد سیستم‌های بهینه‌تر و کم‌هزینه‌تر برای ایجاد و مدیریت NFTs باشیم.
از طرفی، استفاده از بلاکچین به‌عنوان ابزاری برای ایجاد قراردادهای هوشمند و تضمین حق و حقوق هنرمندان در هنگام فروش آثارشان می‌تواند به رشد بیشتر هنر دیجیتال کمک کند.
آینده مالکیت دیجیتال در آینده، ممکن است مالکیت دیجیتال آثار هنری به‌طور کامل از سوی بلاکچین و قراردادهای هوشمند مدیریت شود.
این امر می‌تواند به کاهش کپی‌های غیرقانونی و حفظ ارزش واقعی آثار هنری کمک کند.
از سوی دیگر، رشد بلاکچین و NFTs می‌تواند هنر را از محدودیت‌های فیزیکی خارج کرده و به آن جهانی‌تر، دیجیتال‌تر و دسترس‌پذیرتر کند.
در نهایت، بلاکچین و فناوری‌های مرتبط با آن، به‌ویژه NFTs، انقلابی در دنیای هنر دیجیتال به‌وجود آورده‌اند.
این فناوری‌ها به هنرمندان این امکان را می‌دهند که آثار دیجیتال خود را به‌عنوان نسخه‌های منحصر به‌فرد ثبت کنند و حقوق مالکیت خود را به‌طور شفاف و غیرقابل تغییر در بلاکچین حفظ کنند.
با این حال، چالش‌هایی همچون مشکلات کپی‌رایت، زیست‌محیطی و نوسانات بازار همچنان وجود دارند که باید برای رسیدن به یک اکوسیستم پایدار در هنر دیجیتال برطرف شوند.
در نهایت، بلاکچین می‌تواند به آینده‌ای روشن‌تر و شفاف‌تر برای هنر دیجیتال منتهی شود، جایی که هنرمندان قادر به بهره‌برداری از ارزش واقعی آثار خود خواهند بود و در عین حال حقوق مالکیت معنوی آن‌ها به‌طور مؤثری حفاظت می‌شود.